Cách mạng Tháng Tám ở Bắc Ninh

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công mau lẹ và ngoạn mục không phải là sự ngẫu nhiên mà là kết quả của một quá trình đấu tranh lâu dài, kiên cường, bất khuất của nhân dân Việt Nam dưới sự lãnh đạo sáng suốt và đúng đắn, đầy sáng tạo của một Đảng Mácxít-Lêninnít kiên cường - đó là Đảng Cộng sản Việt Nam. Vào thời khắc hào hùng ấy, cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ở Bắc Ninh thắng lợi, chính quyền thuộc về tay nhân dân.

Tiếp theo cao trào Xô viết Nghệ-Tĩnh 1930-1931, cao trào vận động dân chủ 1936-1939 đã giác ngộ hàng triệu quần chúng, xây dựng lực lượng chính trị đông đảo chuẩn bị điều kiện để bước vào những trận chiến đấu quyết liệt trong thời kỳ 1940-1945. Tháng 9 năm 1939 chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ, thực dân Pháp tiến hành khủng bố tàn khốc, thủ tiêu các quyền tự do dân chủ tối thiểu mà nhân dân ta giành được trong thời kỳ Mặt trận dân chủ. Năm 1940, Nhật vào Đông dương, nhân dân ta chịu cảnh “thân một cổ hai chòng nô lệ”. Các Hội nghị Trung ương lần thứ 6 (11-1939), lần thứ 7 (11-1940) chủ trương đề cao nhiệm vụ giải phóng dân tộc, thành lập Mặt trận Việt Minh, đoàn kết hết thảy mọi người dân Việt Nam yêu nước, tích cực chuẩn bị mọi điều kiện cho khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền.

Ngày 9 tháng 3 năm 1945 Nhật đảo chính Pháp, Đảng ta phát động phong trào kháng Nhật cứu nước trong toàn quốc. Khởi nghĩa từng phần nổ ra ở nhiều địa phương , các chiến khu, căn cứ địa cách mạng được đẩy mạnh xây dựng. Nắm bắt thời cơ cách mạng, Hội nghị toàn quốc của Đảng họp tại Tân Trào (Tuyên Quang) từ ngày 13 đến 15 tháng 8 năm 1945 kêu gọi toàn dân đứng lên tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, 25 triệu đồng bào ta với tinh thần “đem sức ta mà giải phóng cho ta !“ đã nhất tề vùng lên tiến hành khởi nghĩa. Chỉ trong vòng 15 ngày cuối tháng 8-1945, cuộc Tổng khởi nghĩa giành thắng lợi hoàn toàn. Lần đầu tiên trong lịch sử, chính quyền trong cả nước thuộc về nhân dân, chấm dứt sự thống trị gần trăm năm của thực dân và hàng nghìn năm của phong kiến, thiết lập nền dân chủ cộng hòa. Ngày 2-9-1945, tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, trước cuộc mít tinh khổng lồ của gần một triệu đồng bào, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ Lâm thời trịnh trọng đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, tuyên bố trước quốc dân và thế giới: Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời.

Thành phố Bắc Ninh hôm nay được quy hoạch đồng bộ, khang trang, hiện đại.

Được sự chỉ đạo trực tiếp, cụ thể và kịp thời của Trung ương Đảng và Xứ ủy Bắc Kỳ, đầu những năm 1940 phong trào cách mạng ở Bắc Ninh được đẩy lên bước phát triển mới cả chiều rộng và chiều sâu. Ban cán sự Đảng tỉnh chủ trương tích cực củng cố, phát triển cơ sở đảng và cơ sở cách mạng, tuyên truyền rộng rãi chương trình đánh Pháp đuổi Nhật của Mặt trận Việt Minh, chuyển các tổ chức Phản đế thành tổ chức Cứu quốc, lập Mặt trận Việt Minh từ cơ sở đến tỉnh. Tổ chức và lãnh đạo quần chúng đấu tranh giành những quyền lợi kinh tế trước mắt, kết hợp với đấu tranh chính trị, tích cực xây dựng lực lượng tự vệ, chuẩn bị lực lượng khi thời cơ đến có thể nhanh chóng vùng dậy giành chính quyền về tay nhân dân. Các đoàn thể công nhân cứu quốc, phụ nữ cứu quốc, thanh niên cứu quốc ra đời. Sau ngày 9-3-1945 Nhật đảo chính Pháp, một cao trào kháng Nhật cứu nước sục sôi trong toàn tỉnh. Nhiều cuộc tuần hành thị uy, mít tinh, biểu tình, đấu tranh của hàng nghìn quần chúng và tự vệ đòi giảm tô, chống nộp thuế, nộp thóc, phá kho thóc của Nhật nổ ra ở tất cả các huyện. Phong trào cách mạng sục sôi khí thế của nhân dân trong tỉnh tiến tới tổng khởi nghĩa giành chính quyền ngày một lên cao và nhanh chóng giành thắng lợi.

Như vậy, bắt đầu từ cuộc khởi nghĩa giành chính quyền cơ sở đầu tiên ở Trung Mầu (Tiên Du) vào ngày 10-3-1945, những ngày tháng sau đó đồng loạt những cuộc đấu tranh của quần chúng và tự vệ tiến vào chiếm huyện đường các huyện. Tri huyện, nha lại, binh lính xin hàng, nộp vũ khí, ấn tín, sổ sách cho lực lượng khởi nghĩa. Mặt trận Việt Minh giải tán chính quyền bù nhìn tay sai và tuyên bố chính quyền về tay nhân dân. Nhiều cuộc mít tinh, tuần hành của nhân dân cầm cờ hoa, biểu ngữ hào hùng đầy khí thế chung niềm vui thắng lợi phấn khởi hô vang các khẩu hiệu “Việt Nam độc lập muôn năm”, “Việt Minh muôn năm”... Cờ đỏ sao vàng được kéo lên, Ủy ban Nhân dân Cách mạng lâm thời được thành lập. Cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ở tỉnh Bắc Ninh thắng lợi, được tiến hành nhanh gọn từ ngày 17 đến 22-8-1945, với sự nổi dậy của quần chúng nhân dân ở 10 phủ, huyện trong tỉnh: huyện Tiên Du ngày 17-8, huyện Từ Sơn ngày 18-8, huyện Lang Tài, Yên Phong ngày 19-8, huyện Gia Bình, Thuận Thành ngày 20-8, thị xã Bắc Ninh và huyện Võ Giàng ngày 20-8, huyện Văn Giang 21-8, huyện Quế Dương ngày 22-8. Thành công đó đánh dấu sự sụp đổ hoàn toàn của chính quyền tay sai phát xít Nhật tại tỉnh Bắc Ninh.

Cuộc Tổng khởi nghĩa mùa thu Tháng Tám năm 1945 thành công là một mốc son chói lọi, vẻ vang, đánh dấu bước ngoặt vĩ đại trong lịch sử cách mạng Việt Nam, là thành tựu tuyệt vời của tinh thần, trí tuệ con người Việt Nam. Tinh thần, trí tuệ ấy xuất hiện từ buổi đầu lịch sử dân tộc, được nâng lên tầm cao mới sau 15 năm đấu tranh quật cường dưới sự lãnh đạo của một Đảng Cộng sản Việt Nam. Cách mạng Tháng Tám 1945, là đỉnh cao của ý chí quật cường, sức mạnh cố kết cộng đồng; tầm cao trí tuệ của dân tộc hòa quyện với những tư tưởng của C.Mác, Ph.Ăngghen, V.I Lênin, Hồ Chí Minh với xu hướng của thời đại. Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời- Nhà nước công-nông đầu tiên ở Đông Nam Châu Á đưa dân tộc Việt Nam bước vào một kỷ nguyên mới - kỷ nguyên độc lập, tự do và chủ nghĩa xã hội.

Gần 20 năm vận động cách mạng (1926-1945) để lại cho chúng ta những bài học thực tiễn và lý luận quý giá: đáp ứng yêu cầu nguyện vọng bức thiết của quần chúng, tập hợp vận động quần chúng, được quần chúng ủng hộ tích cực, một lòng tin theo Đảng và gia nhập đội quân chính trị, tạo thành sức mạnh vô địch, đồng thời Đảng biết dựa vào nhân dân, tin ở dân, vì nhân dân mà chiến đấu và phục vụ; Đảng phải có đường lối và phương pháp cách mạng đúng đắn, sáng tạo, thường xuyên chăm lo xây dựng, củng cố cơ sở Đảng trong sạch, vững mạnh. Có đội ngũ cán bộ, đảng viên trung thành, tận tụy, có bản lĩnh và trí tuệ, đi sâu đi sát, hòa mình với quần chúng, hiểu biết và phản ánh trung thực nguyện vọng của quần chúng với Đảng, nắm bắt thời cơ, nhạy bén, tổ chức phát động quần chúng làm cách mạng thắng lợi (thời điểm 8-1945 Đảng bộ tỉnh Bắc Ninh có khoảng 50 đảng viên nhưng đã tổ chức lãnh đạo toàn dân nổi dậy giành chính quyền thành công).

Tinh thần Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2 tháng 9 khơi dậy lòng yêu nước, ý chí quật cường của Đảng bộ và nhân dân Bắc Ninh, cùng cả nước bước vào các cuộc kháng chiến thần thánh, vĩ đại, góp phần vào sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước và trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội, bảo vệ Tổ quốc, tiếp tục công cuộc đổi mới đất nước, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Hơn lúc nào hết, với sức mạnh đoàn kết và truyền thống vẻ vang của quê hương, tinh thần ấy đang giục giã mỗi người dân trong tỉnh hợp sức, đồng lòng, nỗ lực phấn đấu, vượt qua mọi khó khăn thử thách, xây dựng tỉnh Bắc Ninh giàu đẹp, văn minh và phát triển bền vững.