Thành phố Bắc Ninh - nơi khởi nguồn của Dân ca Quan họ

 

Vì vậy, Thành phố Bắc Ninh chính là nơi khởi nguồn của Dân ca Quan họ Bắc Ninh - Di sản văn hóa được UNESCO tôn vinh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Dân ca Quan họ với hơn 300 bài (làn điệu) được sưu tầm chủ yếu ở nghệ nhân các làng Quan họ Viêm Xá (tức làng Diềm), Thị Cầu, Đào Xá, Bò Sơn, Y Na, Thị Chung... thuộc thành phố Bắc Ninh ngày nay, đã khẳng định lớp lớp các thế hệ nghệ nhân của thành phố, góp phần chủ yếu trong việc sáng tạo, bảo tồn và truyền dạy cho các thế hệ nối tiếp không chỉ hàng trăm làn điệu Quan họ cổ, mà còn truyền dạy nghệ thuật ca hát, hướng dẫn lối chơi Quan họ ở mỗi làng, mỗi bọn Quan họ với những phong cách riêng, vừa đặc sắc và độc đáo. Ngày nay các nhà nghiên cứu Quan họ đã xác định nghệ thuật ca hát cùng lối chơi Quan họ mang phong cách riêng của từng làng Viêm Xá, Thị Cầu, Bò Sơn, Y Na, Thị Chung, Châm Khê... không chỉ thể hiện sự phong phú, đa dạng của sinh hoạt văn hóa Quan họ, mà còn là lối chơi Quan họ điển hình và đặc sắc của Dân ca Quan họ Bắc Ninh. Sự kết bạn giữa “các bọn” Quan họ, giữa các làng Quan họ gốc của thành phố Bắc Ninh như Bò Sơn với Y Na, Bò Sơn với Khả Lễ, Diềm với Bựu Sim. Khả Lễ với Hòa Đình, Hữu Chấp với Khúc Toại... là những mẫu mực của tình bạn Quan họ: vừa thủy chung vừa bền chặt, vừa rộng mở hòa đồng “tứ hải giao tình, bốn biển một nhà”, “tình chung một khắc, nghĩa dài trăm năm”. Qua trường kỳ lịch sử với biết bao thăng trầm, đến nay, mối gắn kết Quan họ của nhiều làng Quan họ, nhiều bọn Quan họ vẫn được duy trì, điển hình như Bò Sơn - Y Na, Đọ Xá - Phúc Sơn, Diềm - Bựu Sim, Đào Xá - Thị Cầu...

Quan họ thường gắn liền với lễ hội và là một đặc trưng quan trọng của sinh hoạt văn hóa Quan họ. Lễ hội Quan họ ở thành phố Bắc Ninh không chỉ phong phú, mà còn đặc sắc tạo nên sức hấp dẫn đặc biệt của sinh hoạt văn hóa Quan họ. Hầu như làng Quan họ nào của thành phố cũng có lễ hội, mỗi lễ hội có một sắc thái riêng độc đáo và hấp dẫn, và hội nào cũng gắn với sinh hoạt văn hóa Quan họ với các cuộc đón bạn Quan họ kết bạn, tổ chức đón tiếp nhau thật thắm tình, lịch lãm, ca hát với nhau thâu đêm suốt sáng, vừa thi tài nghệ thuật ca hát đối đáp, vừa phổ diễn nét đặc sắc trong sinh hoạt, phong tục ca hát Quan họ của mỗi làng, mà “trong 6 tỉnh, ngoại năm thành” chỉ có ở Bắc Ninh, như lời người quan họ:

Trong sáu tỉnh người còn chưa tỏ,

Ngoài năm thành chỉ có Bắc Ninh.

Yêu nhau trở lại xuân tình,

Nghề chơi Quan họ có tinh mới tường.